W ostatnim trzydziestoleciu dynamicznemu
rozwojowi biologii molekularnej towarzyszył równoległy, równie dynamiczny
rozwój metod analitycznych, które, by spełnić coraz wyższe wymagania badaczy,
musiały dostarczyć wyniku jednoznacznego i jednocześnie możliwie najbardziej
precyzyjnego. Pośród biomolekuł szczególnie intensywnie badanych, kwasy
nukleinowe zajmowały i wciąż zajmują pozycję wyróżniającą. Związane jest
to z faktem, że kwasy nukleinowe w żywych organizmach odgrywają podstawową
rolę, począwszy od zapisu informacji
genetycznej (DNA) warunkującej funkcjonowanie organizmów, przez udział
w procesie biosyntezy białek (mRNA i tRNA), do podstawowych elementów budulcowych
dużych, biologicznie funkcjonalnych struktur takich jak np. rybosomy (rRNA).
Dlatego też szczególnie dużo wysiłku poświęcono badaniom nad udoskonaleniem
metod analitycznych kwasów nukleinowych. Jedną z nich jest metoda wykorzystująca
wyjątkowo specyficzne, wzajemne oddziaływania kwasów nukleinowych, tzn.
naturalną właściwość tworzenia struktur
dwu- lub trójniciowych (dupleksów i tripleksów). W metodzie tej, stosując
tzw. oligonukleotydowe sondy molekularne, możliwe jest wyszukanie w badanym
DNA lub RNA sekwencji komplementarnych jedynie do sondy, wśród wielu innych,
nawet bardzo podobnych. Zrodziło to
ogromne zapotrzebowanie ze strony laboratoriów badawczych i diagnostycznych
na sondy oligonukleotydowe, szczególnie takie, których wykrywanie oparte
jest na tzw. detekcji nieradioizotopowej. Jak dotąd ukazało się kilkaset
prac opisujących metody syntezy takich sond, jednakże trudno jest przyjąć
którąś z nich jako metodę uniwersalną. Ponadto, metody te z reguły ukierunkowane
są na syntezę jednego typu sondy i często wymagają stosowania złożonych
substratów, co jest możliwe tylko w odpowiednio
przygotowanych i wyspecjalizowanych laboratoriach. Stopień trudności przygotowania
oligonukleotydowych sond molekularnych o nieradioizotopowej detekcji warunkuje
ich dostępność i powszechność stosowania w badaniach biologii molekularnej
i, co może ważniejsze, w diagnostyce
klinicznej. Dlatego też podjąłem badania nad opracowaniem nowych, bardziej
uniwersalnych metod syntezy oligonukleotydowych sond molekularnych o nieradioizotopowej
detekcji, gdyż, w moim przekonaniu, może to przyczynić się do dalszego
upowszechnienia stosowania tego typu "narzędzi molekularnych" w analityce
laboratoryjnej i klinicznej. Wyniki tych badań stanowią treść niniejszej
rozprawy.
