Menu1

Publikacje

Angielski dla chemika.

Każdy, kto choć trochę interesuje się chemią prędzej czy później zetknie się z publikacjami w języku angielskim. Warto zatem znać podstawowe reguły rządzące chemicznym słownictwem w tym języku. Ktoś, kto już sięgnął do oryginalnej literatury z pewnością zauważył, że wiele terminów jest podobnych, bądź identycznych (np. ketone - keton czy distillation - destylacja). Fakt ten ogromnie upraszcza naukę terminologii chemicznej i sprawia, że w zasadzie wystarczy skupić się na różnicach. Oto podstawowe zagadnienia:


Przedrostki i przyrostki

Podobnie jak w języku polskim, angielskie nazwy tworzone są z wykorzystaniem odpowiednich fragmentów, które modyfikują znaczenie rdzenia wywodzącego się od nazwy pierwiastka. Wiele z nich pokrywa się z ich polskimi odpowiednikami (np. di, tri, tetra, itd.). Podstawowe przedrostki i końcówki umieszczono w tabelkach:

Przyrostki
angielski polski przykłady
-ic-owy sulfuric - siarkowy,
cupric - miedziowy
-ous -awysulfurous - siarkawy,
cuprous - miedziawy
-ate -an sulfate - siarczan,
carbonate - węglan
-ite-ynsufite - siarczyn,
phosphite - fosforyn
-ide-ekoxide - tlenek,
chloride - chlorek


Przedrostki
angielski polski przykłady
per-nad- perchlorate - nadchloran,
peroxide - nadtlenek
super- ponad- superoxide - ponadtlenek
hypo- pod- hypochlorite - podchloryn,
hypophosphite - podfosforyn
hydrogen-
albo bi-*
wodoro- albo
kwaśny-
hydrogenfluoride albo bifluoride
- wodorofluorek albo kwaśny fluorek
bicarbonate lub hydrogencarbonate
- wodorowęglan albo kwaśny węglan
* przedrostek bi- ma także znaczenie podobne do przedrostka di-
czy też polskiego dwu- np. bichromate - dwuchromian.


Tlenki, wodorotlenki i sole | Nazwy pierwiastków | Proste związki chemiczne | Kwasy karboksylowe
Myląca nazwa | Inne ważne terminy | Sprzęt laboratoryjny | Użyteczne odnośniki

Kwasy nieorganiczne

Angielskie nazewnictwo kwasów tlenowych jak i beztlenowych jest analogiczne do polskiego. Nazwa składa się z dwóch części. Pierwsza określa jakiego pierwiastka kwas jest pochodną, a druga to słówko acid, czyli kwas. Obowiązuje przy tym opisany wcześniej system przedrostków i przyrostków, który dotyczy także nazw anionów. W przypadku kwasów beztlenowych na początku nazwy pojawia się przedrostek hydro-, który odpowiada polskiej końcówce -wodorowy. Oto kilka przykładów:

Przykłady nazw kwasów
nazwa angielska
anion
nazwa polska
anion
sulfuric acid
sulfate
kwas siarkowy
siarczan
permanganic acid
permanganate
kwas nadmanganowy
nadmanganian
hypophosphorous acid
hypophosphite
kwas podfosforawy
podfosforyn
hydrochloric acid
chloride
kwas chlorowodorowy (solny)
chlorek
hydrocyanic acid
cyanide
kwas cyjanowodorowy
cyjanek

Przy okazji nazewnictwa kwasów beztlenowych wspomnieć wypada o połączeniach wodoru, dzięki którym kwasy takie powstają. Przypomnijmy, że chlorowodór, staje się kwasem solnym dopiero po rozpuszczeniu w wodzie. W języku angielskim także istnieje to rozróżnienie. Nazwy kwaśnych połączeń wodoru składają się ze słówka hydrogen i nazwy wywodzącej się od pierwiastka z końcówką -ide np. fluorowodór - hydrogen fluoride, co można by przetłumaczyć dosłownie fluorek wodoru. Na podobnej zasadzie tworzy się nazwy takie jak w tabeli:

Związki wodoru o charakterze kwasowym
nazwa angielska nazwa polska
hydrogen bromide bromowodór
hydrogen sulfide siarkowodór
hydrogen cyanidecyjanowodór


Przedrostki i przyrostki | Nazwy pierwiastków | Proste związki chemiczne | Kwasy karboksylowe
Myląca nazwa | Inne ważne terminy | Sprzęt laboratoryjny | Użyteczne odnośniki

Tlenki, wodorotlenki i sole

Nazwy tlenków i wodorotlenków uzyskuje się dodając do nazwy pierwiastka słówko oxide czyli tlenek lub hydroxide - wodorotlenek:

Przykłady tlenków i wodorotlenków
nazwa angielska nazwa polska
sodium hydroxide wodorotlenek sodu
lithium oxide tlenek litu
hydrogen peroxidenadtlenek wodoru
potasium superoxideponadtlenek potasu

Nazwa soli składa się z nazwy kationu (najczęściej tożsamej z nazwą metalu) oraz z nazwy anionu kwasu. Za nazwą kationu w nawiasie podaje się jego wartościowość za pomocą cyfr rzymskich. Wodorosole zawierają w nazwie przedrostek bi- lub hydrogen- . Nazwy anionów, które są związkami kompleksowymi tworzone są od łacińskiej lub angielskiej nazwy metalu będącego rdzeniem kompleksu:

Przykłady soli
nazwa angielska nazwa polska
magnesium bromide bromek magnezu
ammonium thiosulfate tiosiarczan amonu
iron (II) nitrate azotan żelaza (II)
copper (I) perchloratenadchloran miedzi (I)
tungsten (VI) silicatekrzemian wolframu (VI)
calcium hydrogencarbonate wodorowęglan wapnia
potassium dicyanoaurate (I) dicyjanozłocian (I) potasu
sodium hexafluoroantimonate heksafluoroantymonian sodu

Czasami w odniesieniu do soli miedzi, manganu, cyny, rtęci i żelaza do określania wartościowości metalu stosuje się końcówki -ic oraz -ous wraz z łacińską (oprócz rtęci) nazwą pierwiastka:

Przykłady nazw zwyczajowych
nazwa angielska
zwyczajowa
nazwa angielska
systematyczna
nazwa polska
zwyczajowa
cupric oxidecopper (II) oxide tlenek miedziowy
cuprous iodidecopper (I) iodidejodek miedziawy
ferric nitrateiron (II) nitrateazotan żelazowy
ferrous chlorideiron (I) chloridechlorek żelazawy
manganic sulphidemanganese (III) sulphidesiarczek manganowy
manganous boratemanganese (II) borateboran manganawy
stannic phosphatetin (IV) phosphatefosforan cynowy
stannous hydroxidetin (II) hydroxidewodorotlenek cynawy
mercuric acetatemercury (II) acetateoctan rtęciowy
mercurous fluoridemercury (I) fluoridefluorek rtęciawy


Przedrostki i przyrostki | Kwasy nieorganiczne | Proste związki chemiczne | Kwasy karboksylowe
Myląca nazwa | Inne ważne terminy | Sprzęt laboratoryjny | Użyteczne odnośniki

Spis pierwiastków

Niektóre angielskie nazwy pierwiastków zupełnie różnią się od ich polskich odpowiedników, przez co nieobeznany z chemią tłumacz może popełniać zabawne błędy, mylnie cytując angielskie nazwy, np. plutonium zamiast pluton czy merkury zamiast rtęć. Poniżej umieszczono spis wszystkich angielskich nazw pierwiastków. Wytłuszczonym barwnym drukiem zaznaczono te, na które należy zwrócić szczególną uwagę:

Nazwy pierwiastków
A-B, C-F, G-I, K-M
nazwa
angielska
nazwa
łacińska
symbolnazwa
polska
Actinium ActiniumAc Aktyn
AluminiumAluminiumAl Glin
Antimony StibiumSb Antymon
Argon ArgonAr Argon
ArsenicArsenicum As Arsen
Astatine AstatineAt Astat
Barium BariumBa Bar
BerkeliumBerkelium Bk Berkel
Beryllium BerylliumBe Beryl
Bismuth BismutumBi Bizmut
Boron BorumB Bor
BromineBromum Br Brom
Cadmium CadmiumCd Kadm
CalciumCalcium Ca Wapń
Californium CaliforniumCfKaliforn
CarbonCarboneum C Węgiel
CeriumCerium Ce Cer
CesiumCaesium Cs Cez
Chlorine ChlorumCl Chlor
Chromium ChromiumCr Chrom
Cobalt CobaltumCo Kobalt
Copper CuprumCu Miedź
CuriumCurium Cm Kiur
DysprosiumDysprosium DyDysproz
EinsteiniumEinsteinum Es Einstein
ErbiumErbium Er Erb
EuropiumEuropium Eu Europ
Fermium FermiumFm Ferm
FluorineFluorum F Fluor
FranciumFrancium Fr Frans
GadoliniumGadoliniumGdGadolin
GalliumGallium Ga Gal
GermaniumGermanium Ge German
GoldAurum Au Złoto
Hafnium HafniumHf Hafn
Helium HeliumHe Hel
Holmium HolmiumHo Holm
Hydrogen HydrogeniumH Wodór
Indium IndiumIn Ind
IodineIodum I Jod
Iridium IridiumIr Iryd
Iron FerrumFe Żelazo
Krypton KryptonKrKrypton
LanthanumLanthanum LaLantan
Lawrencium LawrenciumLrLorens
LeadPlumbum Pb Ołów
Lithium LithiumLi Lit
LutetiumLutetium Lu Lutet
Magnesium MagnesiumMgMagnez
Manganese ManganumMn Mangan
MendeleviumMendelevium Md Mendelew
M-O, P-R, S-T, U-Z
nazwa
angielska
nazwa
łacińska
symbolnazwa
polska
MercuryHydrargyrum HgRtęć
Molybdenium MolybdaenumMo Molibden
Neodymium NeodymiumNdNeodym
Neon NeonNe Neon
Neptunium NeptuniumNp Neptun
Nickel NiccolumNi Nkiel
NiobiumNiobium Nb Niob
NitrogenNitrogenium N Azot
Nobelium NobeliumNo Nobel
OsmiumOsmium Os Osm
Oxygen OxygeniumO Tlen
Palladium PalladiumPd Pallad
PhosphorousPhosphorous PFosfor
PlatinumPlatinumPt Platyna
PlutoniumPlutonium PuPluton
PoloniumPolonium Po Polon
PotassiumKalium K Potas
PraseodymiumPraseodymium Pr Prazeodym
PromethiumPromethium PmPromet
ProtactiniumProtactiniumPaProtaktyn
RadiumRadium Ra Rad
RadonRadon Rn Radon
RheniumRhenium Re Ren
RhodiumRhodium Rh Rod
RubidiumRubidium Rb Rubid
RutheniumRuthenium Ru Ruten
Samarium SamariumSm Samar
ScandiumScandium Sc Skand
SeleniumSelenium Se Selen
SiliconSilicium Si Krzem
SilverArgentum Ag Srebro
SodiumNatrium Na Sód
StrontiumStrontium Sr Stront
Sulfur SulfurSSiarka
TantalumTantalum Ta Tantal
TechnetiumTechnetiumTcTechnet
TelluriumTellurium Te Tellur
TerbiumTerbium Tb Terb
ThaliumThalium Tl Tal
ThoriumThorium Th Tor
ThuliumThulium Tm Tul
TinStannum Sn Cyna
TitaniumTitanium Ti Tytan
TungstenWolframium W Wolfram
UraniumUranium U Uran
VanadiumVanadium V Wanad
XenonXenon Xe Ksenon
YtterbiumYtterbium Yb Iterb
Yttrium YtriumY Itr
ZincZincum Zn Cynk
ZirconiumZirconium Zr Cyrkon


Przedrostki i przyrostki | Kwasy nieorganiczne | Tlenki, wodorotlenki i sole | Kwasy karboksylowe
Myląca nazwa | Inne ważne terminy | Sprzęt laboratoryjny | Użyteczne odnośniki

Proste związki chemiczne

Nazwy zwyczajowe prostych związków chemicznych przedstawia poniższa tabela:

Proste związki chemiczne
wzórnazwa angielska
(nazwa alternatywna)
nazwa polska
(nazwa alternatywna)
HN3 hydrazoic acid
(hydrogen azide)
kwas azotowodorowy
NH3 ammonia amoniak
HCN hydrocyanic acid
(hydrogen cyanide)
kwas cyjanowodorowy
(cyjanowodór)
HOCN cyanic acid
(hydrogen cyanate)
kwas cyjanowy
(CN)2 cyanogen dwucyjan
BrCN cyanogen bromide bromocyjan
Hg(CNO)2 mercury fulminate piorunian rtęci
N2O nitrous oxide
(dinitrogen monoxide)
podtlenek azotu
NO nitric oxide
(nitrogen monoxide)
tlenek azotu
NO2
(N2O4)
nitrogen peroxide
(nitrogen dioxide,
nitrogen tetroxide)
dwutlenek azotu


Przedrostki i przyrostki | Kwasy nieorganiczne | Tlenki, wodorotlenki i sole | Nazwy pierwiastków
Myląca nazwa | Inne ważne terminy | Sprzęt laboratoryjny | Użyteczne odnośniki

Zwyczajowe nazwy kwasów karboksylowych

Nazewnictwo związków organicznych w języku angielskim jest bardzo podobne do nazewnictwa polskiego. Jedyną trudność czytelnikowi mogą sprawiać nazwy zwyczajowe kwasów karboksylowych i ich pochodnych, takich jak sole, estry, aldehydy. Nazwy estrów zbudowane są analogicznie do nazw soli. Pierwszy człon stanowi nazwa kationu lub rodnika a drugi nazwa anionu kwasu z końcówką -ate, np. ethyl acetate oznacza octan etylu natomiast sodium acetate to octan sodu. Oto podstawowe kwasy i ich aniony:

Kwasy karboksylowe
wzórnazwa angielska
anion
nazwa polska
anion
HCOOH formic acid
formate
kwas mrówkowy
mrówczan
CH3COOH acetic acid
acetate
kwas octowy
octan
CH3CH2CH2COOH butyric acid
butyrate
kwas masłowy
maślan
CH3CH(OH)COOH lactic acid
lactate
kwas mlekowy
mleczan
CH3(C=O)COOH pyruvic acid
pyruvate
kwas pirogronowy
pirogronian
Ph-COOH benzoic acid
benzoate
kwas benzoesowy
benzoesan
PhCH=CHCOOH cinnamic acid
cinnamate
kwas cynamonowy
cynamonian
HOOC-C6H2(OH)3 gallic acid
gallate
kwas galusowy
galusan
PhCH(OH)COOH mandelic acid
mandelate
kwas migdałowy
cis-HOOCCH=CHCOOH maleic acid
maleate
kwas maleinowy
maleinian
HOOCCH2COOH malonic acid
malonate
kwas malonowy
malonian
HOOCCH(OH)CH2COOH malic acid
malate
kwas jabłkowy
jabłczan
HOOCCH(OH)CH(OH)COOH tartaric acid
tartrate
kwas winowy
winian
HOOCCH2CH2COOH succinic acid
succinate
kwas bursztynowy
bursztynian
HOOC-COOH oxalic acid
oxalate
kwas szczawiowy
szczawian


Przedrostki i przyrostki | Kwasy nieorganiczne | Tlenki, wodorotlenki i sole | Nazwy pierwiastków
Proste związki chemiczne | Inne ważne terminy | Sprzęt laboratoryjny | Użyteczne odnośniki

Myląca nazwa

Na zakończenie tematów związanych z nomenklaturą związków chemicznych chciałbym zwrócić uwagę czytelnika na mylące nazwy poniższych cząsteczek:

p1.gif - 2kb

Przykład ten wart jest zapamiętania, gdyż nazwa może sugerować, że w cząsteczce występuje fragment nitrylu, co nie ma miejsca. Fragment nitrylowy (cyjankowy) występuje natomiast w związkach takich jak acetonitrile - acetonitryl: CH3-CN, czy też malononitrile - malononitryl: NC-CH2-CN.

Równie dziwnie mogą wyglądać nazwy takich związków:

p2.gif - 2kb

Na szczęście nazewnictwo takie jest rzadko spotykane i zazwyczaj oba związki zostaną nazwane jako a,a,a-trifluorotoluene lub a,a,a-trichlorotoluene.


Przedrostki i przyrostki | Kwasy nieorganiczne | Tlenki, wodorotlenki i sole | Nazwy pierwiastków
Proste związki chemiczne | Kwasy karboksylowe | Sprzęt laboratoryjny | Użyteczne odnośniki

Ważne terminy

Oto kilka istotnych terminów, które często pojawiają się w literaturze:

Ważne terminy
angielskipolski
acidickwasowy
acidic reactionodczyn kwaśny
alkaline alkaliczny, zasadowy
alkaline reaction odczyn zasadowy
anhydridebezwodnik
anhydrousbezwodny
base zasada
basic zasadowy
brinesolanka
boiling point temperatura wrzenia
carbohydratewęglowodan
densitygęstość
hydrocarbonwęglowodór
melting point temperatura topnienia
moietyfragment
precipitateosad
refluxogrzewanie do wrzenia
pod chłodnicą zwrotną
racemic modificationmieszanina racemiczna
suspensionzawiesina
vacuum próżnia
viscositylepkość


Przedrostki i przyrostki | Kwasy nieorganiczne | Tlenki, wodorotlenki i sole | Nazwy pierwiastków
Proste związki chemiczne | Kwasy karboksylowe | Myląca nazwa | Użyteczne odnośniki

Nazwy sprzętu laboratoryjnego

Podstawowe przyrządy używane w laboratorium znajdują się w poniższej tabeli:

Sprzęt laboratoryjny
A-C, D-H
nazwa angielskanazwa polska
adapter nasadka, reduktor,
złączka
addition funnelwkraplacz
balance waga
bathłaźnia
beakerzlewka
boiling chips,
boiling stones
kamyki wrzenne
bottle butelka
burettebiureta
burnerpalnik
clamp łapa, łącznik
condenser chłodnica
crucibletygiel
desiccatoreksykator
distillation head nasadka destylacyjna
evaporator wyparka
flaskkolba
flat-bottom flaskkolba płaskodenna
forcepspenseta
fume hood wyciąg
funnellejek
gloves rękawice
heating mantleczapa grzejna
hosewąż
hot plate stirrermieszadło z grzaniem
I-S, T-Z
nazwa angielskanazwa polska
jointzłącze, szlif
label nalepka
mortar moździerz
needleigła
ovenpiec
pestletłuczek
rackstatyw, stojak
receiverodbieralnik
respiratormaska przeciwgazowa
 lub przeciwpyłowa
rotary evaporatorwyparka rotacyjna
round-bottom flaskkolba okrągłodenna
separatory funnel rozdzielacz
spatulałopatka
spectaclesokulary
stirrermieszadło
stirring bardipol do mieszadła
stopperkorek
support standstatyw
syringe strzykawka
three-neck flaskkolba trójszyjna
tubeprobówka
tongsszczypce
valvekranik, zawór
vialnaczyńko
water aspirator pumppompka wodna


Przedrostki i przyrostki | Kwasy nieorganiczne | Tlenki, wodorotlenki i sole | Nazwy pierwiastków
Proste związki chemiczne | Kwasy karboksylowe | Myląca nazwa | Ważne terminy |

Użyteczne odnośniki

http://www.acdlabs.com/iupac/nomenclature/
http://www.acdlabs.com/download/iupacname.html



Przedrostki i przyrostki | Kwasy nieorganiczne | Tlenki, wodorotlenki i sole | Nazwy pierwiastków | Proste związki chemiczne
Kwasy karboksylowe | Myląca nazwa | Ważne terminy | Sprzęt laboratoryjny | Użyteczne odnośniki


Dla Chemfana przygotował Witek Mozga http://www.trimen.pl/witek/
Autor prosi o kontakt wszystkich, którzy chcieliby uzupełnić "Angielski dla chemika"

Praca wpłynęła na Chemfana: 11-02-2001

Menu2